Giriş

ProtaStructure, TBDY 2018 Bölüm 4.9.3’ deki hesap esaslarını dikkate alarak, “farklı zemin oturmalarına bağlı temel öteleme ve dönmeleri ile sıcaklık değişmelerinin etkisi dışında, bina blokları veya mevcut eski binalarla yeni yapılacak binalar arasında, sadece deprem etkisi için bırakılacak derz boşluklarını” hesaplamaktadır.

Bu dokümanda, deprem derz boşluklarının TBDY 2018 Bölüm 4.9.3 uyarınca belirlenmesine dair hesap detayları paylaşılacaktır.

Bina Modeli Detayları

Bu dokümanda iki farklı bloktan(A ve B) oluşan bir yapı için bırakılması gereken deprem derzi boşlukları hesaplanacaktır. A Blok, çatı asansör dairesi katı dahil olmak üzere 6 kattan oluşmaktadır. B Blok, 5 kattan oluşmaktadır. A ve B blok kat seviyeleri, her katta aynıdır.

Deprem derzi boşluğu, iki blok için de X Doğrultusundadır.

Kullanıcı Arayüzü

“Deprem Derzi Hesabı” penceresi açıldığında, mevcut bloğun (İlk model) X ve Y doğrultusu için azaltılmış deprem etkileri altında ortalama kat yerdeğiştirmeleri TBDY 2018 4.9.3.1 uyarınca otomatik olarak hesaplanmış olacaktır. İkinci bloğa ait ortalama kat deplasman bilgileri kullanıcı tarafından elle girilebilir veya “İkinci Modeli Seç” seçeneği kullanılarak, diğer bloğun deplasmanları otomatik olarak ilgili modelden alınabilir.  TBDY 2018 4.9.3.1 (a) ve (b) uyarınca iki bloğun katları aynı seviyede ise “Kat döşemeleri bütün katlarda aynı seviyede” seçeneği işaretlenmelidir.

Katların aynı seviyede olmadığı durumda döşemelerin yandaki bloğun kolon açıklıklarına çarpması söz konusu olabileceğinden, kullanılması gereken derz miktarı artırılmalıdır. Bu seçenek, bu etkinin otomatik olarak dikkate alınmasını sağlar.​

“İlk Blok ile Aynı Deplasmanları Kullan” butonuna basıldığında ikinci blok için hesap yapılamıyorsa (yerinde mevcut bir bina olması durumunda) Madde 4.9.3.1’e göre ikinci blok kat ortalama deplasmanları ilk blok ile eşit olacak şekilde tablo doldurulur. İstenirse bu değerler elle de artırılabilir.

 “İkinci Modeli Seç” özelliğinin kullanılması durumunda, aşağıda verilen pencere kullanıcıyı karşılayacaktır. İkinci modelin bina analizi deprem yüklerini de içerecek şekilde yapılmış ise, seçilen yapının X ve Y yönü deplasmanları otomatik olarak alınacaktır.

“Deprem Derzi Yerleşimi” bölümündeki seçenekler kullanılarak, deprem derzi hesabında hangi yön deplasmanlarının kullanılacağı belirtilebilir. Seçilen ikinci bloktaki kat adedinin, mevcut bloktakinden fazla olması durumunda, ikinci blok deplasmanları ilk bloğun en üst katına kadar dikkate alınacaktır. İkinci bloktaki kat adedinin, ilk bloktakinden daha az olması durumunda, eksik kalan kat deplasmanları sıfır alınacaktır.

Hesap Detayları

Alfa (α) Katsayısının Belirlenmesi

I =          Bina önem katsayısı

Deprem Derzi Boşluklarının Hesabı

TBDY 2018 4.9.3.1 uyarınca, “4.9.3.2’ye göre daha elverişsiz bir sonuç elde edilmedikçe derz boşlukları, her bir kat için komşu blok veya binalarda elde edilen yerdeğiştirmelerin karelerinin toplamının karekökü ile aşağıda tanımlanan α katsayısının çarpımı sonucunda bulunan değerden az olmayacaktır.”  

δ_1(i) =   Mevcut modelin, deprem doğrultusunda i’nci kat deplasmanı

δ_2(i) =   İkinci modelin, deprem doğrultusunda i’nci kat deplasmanı

TBDY 2018 4.9.3.2 uyarınca, her katta belirlenen deprem derzi boşluğu değerinin minimum koşulları sağlaması gerekmektedir. İlgili kontrol ProtaStructure tarafından otomatik olarak yapılmaktadır . Bu dokümanda incelenen yapıda, deprem derzi boşluğu mevcut modelin X Doğrultusu ile ikinci modelin X Doğrultusu arasında olacaktır.

TBDY 2018 4.9.3.2’ ye göre hazırlanan örnek minimum deprem derzi boşluğu gösterimi aşağıda paylaşılmıştır. 

TBDY 2018 4.9.3.1 uyarınca yapılan hesaplar doğrultusunda, iki bina arasında bırakılacak deprem derzi boşluğu 64.7mm’den büyük olmalıdır.

Önerilen deprem derzi boşluğu : 70 mm

 

Özet

Bu çalışmada 2018 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği kuralları gereğince deprem derzi boşluğu hesap detayları anlatılmış ve sayısal bir örnek üzerinde ProtaStructure “Deprem Derzi Hesabı” makrosunun sonuçları doğrulanmıştır.